W tym wpisie będą mnie interesowały postawy introwersji i ekstrawersji określone przez Junga oraz ostatnio wyodrębnione postawy pośrednie nazwane ambiwersją.
Osobowość – ogólnie znaczenie tego słowa można zakwalifikować do dwóch grup.
- Termin osobowość oznacza umiejętność czy zręczność w kontaktach społecznych. Osobowość jednostki oceniana jest ze względu na jej zdolności wzbudzania pozytywnych reakcji u różnych osób oraz w różnych okolicznościach.
- Termin osobowość rozumiana jest jako najbardziej wyraźne i rzucające się w oczy wrażenie, jakie jednostka wywiera na innych ludziach. O jednostce mówi się wtedy, iż ma „osobowość agresywną”, „uległą” czy „lękową”. W każdym z tych wypadków obserwator wybiera tę cechę lub właściwość, która jest wysoce charakterystyczna dla jednostki i która prawdopodobnie stanowi ważną część ogólnego wrażenia, jakie jednostka wywiera na innych, a osobowość jednostki określana jest przez tę właściwość.
W obydwu wyszczególnionych grupach w terminie „osobowość” zawarty jest element oceny i dlatego osobowość w powszechnym rozumieniu może być dobra lub zła.
Nie są to jedyne definicje osobowości. Poszczególni psychologowie zajmujący się tym tematem, prezentowali swoje definicje tworzone na przykład na bazie biospołecznej lub biofizycznej, jak Allport, który stwierdził, że „osobowość to jest to, czym naprawdę jest człowiek”. Inni teoretycy osobowość określają jako zróżnicowane, lub typowe działania podejmowane przez jednostkę w celu przystosowania się. U kolejnych uczonych osobowość odnoszona jest do niepowtarzalnych czy indywidualnych aspektów zachowania jednostki odróżniających ją od innych osób. Żadna konkretna definicja osobowości nie może być stosowana w sposób uniwersalny, ponieważ sposób definiowania osobowości uzależniony jest całkowicie od przyjętych założeń teoretycznych danego naukowca tworzącego własną teorię osobowości.
Carl Gustaw Jung urodził się 26 czerwca 1875 roku w miejscowości Kesswyl, zmarł 6 czerwca 1961 roku w Zurychu (Szwajcaria). Zajmował się badaniem rozległych i głęboko ukrytych procesów zachodzących w osobowości człowieka. Sformułował teorię nazwaną psychoanalityczną w której szczególną rolę przypisuje procesom nieświadomym. W sposobie rozumienia człowieka łączy on myślenie teleologiczne i przyczynowe. Zachowanie człowieka jest wyznaczane nie tylko przez jego indywidualną historię i historię całej ludzkości (przyczynowość), lecz także przez jego cele i aspiracje (teleologia). Aktualne zachowanie jest determinowane zarówno przez przeszłość – jako to, co dane – jak i przez przyszłość – jako to co potencjalne.
Teoria Junga kładzie silny nacisk na filogenetyczne i wspólne dla całego rodzaju ludzkiego źródła osobowości. Osobowość konkretnej osoby jest efektem historii jej przodków, zawiera w sobie ich dziedzictwo. Współcześni ludzie w swej dzisiejszej postaci są uformowani przez zbiorowe doświadczenia minionych pokoleń, doświadczenia sięgające daleko w przeszłość aż do nieznanych i niejasnych początków ludzkości. Podstawy osobowości są archaiczne, prymitywne, wrodzone, nieświadome i prawdopodobnie uniwersalne. Ludzie rodzą się z wieloma predyspozycjami, które pokazują im ich przodkowie. Predyspozycje te ukierunkowują postępowanie i w pewnym stopniu określają to, co ludzie sobie uświadamiają, oraz to, na co są uwrażliwieni w świecie własnych doświadczeń. Istnieje osobowość zbiorowa, uformowana przez doświadczenia naszych przodków. Dociera ona w sposób wybiórczy do świata naszych aktualnych doświadczeń, a doświadczenia te ją modyfikują i przetwarzają. Osobowość jednostki jest wypadkową wzajemnego oddziaływania sił wewnętrznych i zewnętrznych.
Struktura osobowości – na całość osobowości lub psychiki, według określenia używanego przez Junga, składają się liczne zróżnicowane, lecz współdziałające ze sobą struktury. Do podstawowych należą: ego, nieświadomość osobowa i jej kompleksy, nieświadomość zbiorowa i jej archetypy, persona, anima, animus oraz cień. Oprócz tych wzajemnie powiązanych struktur Jung wyróżnia także postawy introwersji i ekstrawersji oraz funkcje myślenia, uczucie, doznawanie i intuicję. Istnieje także jaźń, która stanowi centrum całej osobowości. Jaźń jest celem, do którego ludzie stale dążą, lecz rzadko udaje się im go osiągnąć. Zanim jaźń będzie się mogła rozwinąć, inne elementy osobowości powinny być w pełni rozwinięte i zróżnicowane. Dlatego też archetyp jaźni ujawnia się zwykle dopiero wtedy, gdy człowiek osiągnie wiek średni. W tym czasie jednostka zaczyna podejmować poważne wysiłki, by centrum swej osobowości przesunąć z rejonu świadomego ego do obszaru leżącego pomiędzy świadomością a nieświadomością.
Co kieruje funkcjonowaniem ego? Jung przyjął, iż specyficzne nastawienia i procesy ego można wyjaśnić za pomocą postaw i funkcji ego. Wyróżnia on dwie zasadnicze postawy lub nastawienia osobowości – postawę ekstrawersji i postawę introwersji. Postawa ekstrawertywna ukierunkowuje aktywność jednostki na obiektywny świat zewnętrzny, postawa introwertywna zaś na subiektywny świat wewnętrzny.
Należy zwrócić uwagę, że Jung nie używa tych terminów w znaczeniu potocznym: odnoszą się one do nastawienia na zewnątrz lub do wewnątrz, a nie do wysokiej lub niskiej towarzyskości. Osobowość każdej jednostki zawiera obie te sprzeczne postawy, jednakże zazwyczaj jedna z nich ma charakter dominujący i jest uświadamiana, podczas gdy druga jest tłumiona i nieświadoma. Jeśli ego w swych relacjach ze światem nastawione jest ekstrawertywnie, to nieświadomość osobowa będzie miała nastawienie introwertywne. Jung posłużył się terminem ekstrawersja, określając w ten sposób specyficzną dla Freuda zewnętrzną orientację, a terminem introwersja określił wewnętrzną orientację Adlera. Ego może być zdominowane przez ekstrawersję lub introwersję. Im ta dominacja jest silniejsza, tym większy jest stopień pogrążenia drugiej z postaw w nieświadomości. Ukierunkowanie świadomości będzie związane z funkcją wyższą, a druga funkcja z tej pary, będzie ukryta w nieświadomości jako funkcja niższa. Z pozostałej pary funkcji jedna będzie służyć jako pomocnicza dla funkcji wyższej, a druga jako pomocnicza dla funkcji niższej. Jeśli na przykład ktoś jest introwertywnym typem myślowym, a funkcją pomocniczą jest u niego doznawanie (percepcja), to funkcją niższą musi być u niego uczucie, a pomocniczą dla funkcji niższej – intuicja.
Istnieją dwie możliwości jeśli chodzi o dominującą postawę, cztery możliwości dla funkcji wyższej i dwie możliwości dla funkcji pomocniczej wobec funkcji wyższej (ponieważ funkcja pomocnicza musi należeć do tej pary, do której nie należy funkcja wyższa). W rezultacie mamy szesnaście różnych typów czy orientacji. Jung przyjmował, że zarówno w przypadku postaw, jak i funkcji występuje gradacja, lecz te czyste typy mogą stanowić użyteczne ramy dla ujęcia kwestii różnic indywidualnych.
Różne systemy, postawy i funkcje, które składają się na całą osobowość, mogą oddziaływać na siebie w trojaki sposób. Jeden system może kompensować słabości innego systemu, może przeciwstawiać się innemu systemowi lub też dwa lub więcej systemów może się połączyć, tworząc syntezę. Kompensację można zilustrować na przykładzie wzajemnych relacji między postawami ekstrawersji i introwersji. Jeśli na poziomie świadomego ego postawą dominującą jest postawa ekstrawersji, to na poziomie nieświadomości kompensowana jest ona przez rozwinięcie stłumionej postawy introwersji. Kompensacja polega na tym, iż jeśli postawa ekstrawertywna zostanie w jakiś sposób zablokowana, to do głosu dochodzi nieświadoma postawa introwertywna i opanowuje osobowość. Zazwyczaj po okresie silnych zachowań ekstrawertywnych następuje okres zachowań introwertywnych.
Kompensację można na przykład skonfrontować ze swoimi marzeniami sennymi. U osoby, u której przeważa ekstrawersja, mają one charakter introwertywny, i odwrotnie – u osoby o przewadze introwersji sny mają przeważnie charakter ekstrawertywny.
Czy osobowość musi zawsze dzielić się na części będące ze sobą w konflikcie? Jung sądzi, że nie. Przeciwieństwa psychiczne nie tylko są w opozycji, lecz także przyciągają się wzajemnie. Analogią może tu być małżeństwo, które wielokrotnie się kłóci, a jednocześnie jest ze sobą silnie związane właśnie przez te różnice, które wywołują nieporozumienia. Jedność przeciwieństw dokonuje się za pośrednictwem funkcji transcendentnej, która odpowiada za syntezę przeciwstawieństw psychicznych i powoduje utworzenie się zintegrowanej osobowości, której centrum stanowi jaźń. Jung twierdził, że: „cała natura mężczyzny zakłada z góry obecność kobiety […] od samego początku jego system nastawiony jest na kobietę” (1945, s. 188).
Przy wyborze kobiety, ego mężczyzny staje przed zadaniem integracji polegającym na tym, by mężczyzna znalazł kobietę, która podobna jest do imago matki i zarazem spełnia potrzeby, jakie narzuca mu jego anima. Jeśli wybierze on kobietę, która różni się od jednego lub obu tych nieświadomych wzorów, naraża się na poważne problemy, ponieważ jego świadome pozytywne uczucia wobec niej będą zakłócone przez nieświadome uczucia negatywne. W efekcie będzie czuł się rozczarowany i zacznie oskarżać ją o różne wymyślone wady i błędy, nie uświadamiając sobie rzeczywistej przyczyny swego niezadowolenia. Jeśli natomiast funkcja transcendentna nie będzie zakłócona, doprowadzi do scalenia wszystkich tych sprzecznych impulsów i mężczyźnie uda się wybrać partnerkę, z którą będzie szczęśliwy. Można by było spytać Junga jak by była jeszcze taka możliwość, dlaczego mówi tylko o wyborze przez mężczyznę partnerki, chociaż z doświadczenia wiem, że w naszych czasach to raczej kobiety wybierają dla siebie mężczyzn a nie odwrotnie.
Koncepcja Junga jest związana z coachingiem, ponieważ najbardziej znamienną cechą jego teorii jest podkreślenie zjawiska stałego postępu w rozwoju osobowości. Jung wskazywał, że człowiek stale się rozwija i doskonali lub przynajmniej dokonuje pewnych wysiłków w tym kierunku. Rozwój w jego rozumieniu polega na przechodzeniu od mniej doskonałych stadiów rozwojowych do stadiów coraz bardziej doskonałych. Jung był również zdania, iż ludzkość jako gatunek, stale rozwija coraz bardziej złożone formy egzystencji.
Charakterystyka typów osobowościowych wg wskaźników MBTI – Myers-Briggs.
Ekstrawersja – EDMO/EDMP, osoba taka przekłada myślenie nad uczuciami
Jednostki takie są: praktyczni, realistyczni, rzeczowi, mają głowę do interesów lub mechaniki, nie interesują się tym, co nie wydaje im się przydatne, ale kiedy to konieczne, potrafią się dostosować, lubią organizować i prowadzić działalność, mogą być dobrymi kierownikami, szczególnie jeśli będą pamiętać o tym, aby zwracać uwagę na uczucia i poglądy innych. Dobrzy w rozwiązywaniu kłopotliwych problemów, nie martwią się, cieszą się tym, co się pojawia, lubią mieć do czynienia z mechanicznymi przedmiotami i ze sportem, z przyjaciółmi u boku, łatwo się przystosowują, są tolerancyjni, wyznają przeważnie konserwatywne wartości, nie lubią długich wyjaśnień, najlepiej radzą sobie z konkretnymi przedmiotami, takimi które można obrabiać, dotykać, rozmontowywać czy składać.
Introwersja – IDMO/IDMP, osoba taka przekłada doznawanie nad intuicją
Jednostki takie są: poważni, spokojni, osiągają sukcesy dzięki koncentracji i sumienności, praktyczni, dobrze zorganizowani, rzeczowi, logiczni, realistyczni, można na nich polegać, pilnują, aby wszystko było dobrze zorganizowane, przyjmują na siebie odpowiedzialność, decydują sami co powinno być zrealizowane i działają w tym kierunku bez względu na protesty i przeszkody. Chłodni obserwatorzy, powściągliwi, obserwujący i analizujący życie z bezstronną ciekawością i nieoczekiwanymi przebłyskami oryginalnego humoru, interesujący się zwykle przyczynami i skutkami, jak i dlaczego działają urządzenia mechaniczne, a także podporządkowaniem faktów zgodnie z regułami logicznymi.
Jak widać, część cech powtarza się zarówno u osób ekstrawertycznych jak i introwertycznych. Przez wiele lat naukowcy zastanawiali się dlaczego tak jest i doszli do wniosku, że część osób jest typami pośrednimi pomiędzy ekstrawersją i introwersją i taki typ osobowości nazwali ambiwersją. Cechą tą zajął sie m.in. dr Adam Grant (rocznik 1981), który poprzez różnego typu badania prowadzone na University of Pennsylvania, ustalił, że UWAGA dwie trzecie całej populacji to mogą być ambiwertycy.
Ambiwertyk skupia w sobie cechy charakterystyczne dla ekstrawertyków oraz introwertyków ale żadne z nich nie są u takich osób dominujące. Taka zróżnicowana osobowość jest bardziej uporządkowana, opanowana, o wewnętrznym spokoju, silnych nerwach, poddana samokontroli, charakteryzująca się stabilnością i dyscypliną wewnętrzną. Lubi przemawiać i występować przed publicznością, chociaż nie jest to „parcie na szkło” za wszelką cenę. Lubi towarzystwo, chociaż nie jest jego „duszą”, jest dobrym słuchaczem co jest zdecydowaną zaletą w pracy psychologa czy coacha. Potrafi samotnie pracować czy odpoczywać, w czasie rozmowy woli swoje wypowiedzi warzyć niż mówić co mu ślina na język przyniesie. Stosuje się do sentencji Sokratesa „Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej patrzyli i słuchali, niż mówili”.
Co daje nam wiedza o tym czy jesteśmy ekstrawertykami introwertykami lub ambiwertykami? Poznanie jakim jesteśmy typem osobowości będzie pomocne w planowaniu naszego rozwoju, zajęciem się naszymi mocnymi stronami, zastanowieniem się w jakiej pracy najlepiej moglibyśmy się sprawdzić, jak dobierać sobie towarzystwo czy spędzać wolny czas.
Poniżej podaję link do testu autorstwa Daniela Pinka, który pozwoli nam w przybliżeniu określić nasz możliwy typ osobowości.
http://www.danpink.com/assessment/
Ale tak jak już wielokrotnie pisałem, żadnych testów, teorii czy innych chociażby najbardziej udowodnionych hipotez nie należy traktować jako wiedzy ostatecznej i normatywnej. Powinno się mieć zawsze na uwadze, że każdy człowiek jest inną osobowością i może w identycznej sytuacji zupełnie inaczej reagować niż inni. Sugerowałbym, aby wszystkie tego typu teorie traktować bardziej jako pogłębienie swojej wiedzy o typach osobowości niż jako diagnozy na lepsze, wygodniejsze i kolorowe życie, które zazwyczaj osiąga się poprzez ciężką, żmudną i długookresowo zaplanowana pracę.
Jung pozostawił po sobie tak olbrzymią spuściznę naukową, że to o czym tutaj starałem się napisać, jest bardzo malutką kropelką w oceanie jego wiedzy. Głównie zająłem się, chociaż przyznam też bardzo pobieżnie tylko typami ekstra- i introwertycznymi W miarę możliwości będę chciał w dalszych wpisach wracać do Junga i jego bardzo ciekawej teorii.
Bibliografia
Grant A. (2013) Give and Take. A Revolutionary Approach to Success. Viking Adult.
Hall C.S. Lindzey G., Campbell J.B. (2006) Teorie osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jung C.G. (1945) The relations between the ego and the unconscious, Princeton: Princeton University Press.
Maslow A.H. (2006) Motywacja i osobowość, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pervin L.A. (2002) Psychologia osobowości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kod QR do tego wpisu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz